Leiðarvísir til verndar líffræðilegrar fjölbreytni

Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir, verndunarlíffræðingur og starfsmaður Biodice.

Líffræðileg fjölbreytni vísar til fjölbreytileika lífs á stórum og smáum skala. Breytileikinn getur verið innan tegundar, líkt og afbrigði bleikju sem hafa mismunandi svipgerðir, íslenski þorskurinn sem hrygnir annað hvort í grynningum eða í dýpi eða þá örlítill erfðafræðilegur breytileiki á milli laxa í mismunandi ám. Breytileikinn getur líka verið milli tegunda, þ.e. fleiri tegundir þýða meiri breytileiki (athugið þó að tegundir eru óskýrt hugtak og oft óljóst hvað er raunverulega ný tegund. Oft er ekki nóg að telja tegundir til að mæla líffræðilega fjölbreytni). Breytileiki á stórum skala er síðan breytileiki á milli vistgerða en þar kemur jarðfræðilegur breytileiki við sögu þar sem aukinn jarðfræðilegur breytileiki gefur oft af sér aukinn líffræðilegan breytileika.

Ísland er eyja með mikinn jarðfræðilegan breytileika en lítinn tegundabreytileika þ.e. fáar tegundir miðað við önnur lönd. Þessi mikli jarðfræðilegi breytileiki gefur af sér mörg ólík búsvæði sem tegundir hafa aðlagast. Á Íslandi er því mikill breytileiki INNAN tegunda og milli vistgerða.

Hvernig stöndum við vörð um líffræðilega fjölbreytni og komum í veg fyrir að hún hnigni? 

1. Búsvæðavernd. Náttúruverndarlög gefa kost á að svæði séu friðlýst til verndar lífríkis eða jarðminja. Einnig er hægt að setja á aðra virka svæðisvernd þar sem svæði eru vernduð vegna t.d. stýringar á fiskveiðum en áhrifin af stýringunni eru jákvæð fyrir líffræðilega fjölbreytni í heild.

   
   

2. Endurheimt vistkerfa, t.a.m. með endurheimt votlendis eða endurheimt birkiskóga. Hér er mikilvægt að tryggja virkni vistkerfa en ekki einblína á kolefnisbindingu eina og sér.

   
   

3. Sértæk vernd tegunda með t.d. friðun tegunda eða stýringu á nýtingu þeirra. Veiðistjórnun er hér mikilvægt tól en þá þarf líka að huga að samsetningu stofna. Ef einstaklingar með ákveðna eiginleika (t.d. stórir fiskar) eru alltaf valdir úr er hætta á að slíkir eiginleikar tapist í stofninum.

   
   

4. Koma í veg fyrir að framandi tegundir berist inn til landsins, taki sér bólfestu í náttúrunni og verði ágengar. Íslensk löggjöf er óljós þegar kemur að framandi tegundum og hver beri ábyrgð á upprætingu tegunda sem hafa orðið ágengar. Hér er forvörn mikilvægasta og áhrifaríkasta aðgerðin. 

5. Draga úr mengun og áhrifum vegna mengunar á lífríki.

   
   

6. Draga úr áhrifum loftslagsbreytinga og passa að aðgerðir vegna loftslagsbreytinga hafi ekki neikvæð áhrif á líffræðilega fjölbreytni. 

   
   

7. Samfélagslegar breytingar og breyttir viðskiptahættir geta einnig haft jákvæð áhrif á líffræðilega fjölbreytni. Einstaklingar geta t.d. dregið úr neyslu sinni og valið sjálfbæra neyslukosti. Fyrirtæki geta t.d. dregið úr áhrifum starfsemi sinnar á náttúru og fjárfest í náttúrumiðuðum lausnum.ari og námsefnishöfundur.